آزمایش میزان آهن

آهن یک ماده مغذی ضروری است که در کنار سایر عملکردها، برای تولید گلبول های قرمز سالم (RBC) لازم است. این بخش مهمی از هموگلوبین است، پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را در ریه‌ها متصل می‌کند و با گردش خون به سایر قسمت‌های بدن، آن را آزاد می‌کند. آزمایش آهن Fe (IRON)  سرم میزان آهن موجود در قسمت مایع خون را اندازه گیری می کند.

آهن سرم تقریباً همیشه با سایر آزمایش‌های آهن، مانند فریتین سرم، ترانسفرین و ظرفیت اتصال به آهن (TIBC) اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایشات اغلب به طور همزمان سفارش می شوند و نتایج با هم تفسیر می شوند تا به تشخیص و/یا نظارت بر کمبود آهن یا اضافه بار آهن کمک کنند.

بدن نمی تواند آهن تولید کند و باید آن را از غذاهایی که می خوریم یا از مکمل ها جذب کند. پس از جذب، با اتصال به ترانسفرین، پروتئینی که توسط کبد تولید می شود، به سراسر بدن منتقل می شود.

در افراد سالم، بیشتر آهن جذب شده به هموگلوبین داخل گلبول های قرمز وارد می شود. باقیمانده به صورت فریتین یا هموسیدرین در بافت ها ذخیره می شود و مقادیر کمی اضافی برای تولید پروتئین های دیگر مانند میوگلوبین و برخی آنزیم ها استفاده می شود.

زمانی که سطح آهن برای رفع نیازهای بدن کافی نباشد، سطح آهن خون کاهش می یابد و ذخایر آهن کاهش می یابد. این ممکن است به این دلیل رخ دهد:

آهن کافی مصرف نمی شود (غذاها یا مکمل ها)

بدن قادر به جذب آهن از غذاهای مصرفی در شرایطی مانند بیماری سلیاک نیست

نیاز فزاینده ای به آهن وجود دارد، مانند دوران بارداری یا کودکی، یا به دلیل شرایطی که باعث از دست دادن خون مزمن می شود (مانند زخم معده، سرطان روده بزرگ)

سطوح ناکافی آهن در گردش و ذخیره شده ممکن است در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن (کاهش هموگلوبین) شود. در مرحله اولیه کمبود آهن، معمولاً هیچ اثر فیزیکی مشاهده نمی شود و مقدار آهن ذخیره شده ممکن است قبل از بروز علائم یا علائم کمبود آهن به میزان قابل توجهی کاهش یابد. اگر فردی سالم باشد و کم خونی در یک دوره زمانی طولانی ایجاد شود، علائم به ندرت قبل از کاهش هموگلوبین خون به زیر حد طبیعی ظاهر می شود.

با این حال، با پیشرفت کمبود آهن، علائم در نهایت شروع به ایجاد می کنند. شایع ترین علائم کم خونی شامل خستگی، ضعف، سرگیجه، سردرد و رنگ پریدگی پوست است.

از سوی دیگر، آهن بیش از حد می تواند برای بدن سمی باشد. سطح آهن خون و ذخیره آهن زمانی افزایش می یابد که آهن بیشتری نسبت به نیاز بدن جذب شود. جذب بیش از حد آهن می تواند منجر به تجمع تدریجی و آسیب به اندام هایی مانند کبد، قلب و پانکراس شود. نمونه ای از این بیماری هموکروماتوز است، یک بیماری ژنتیکی که در آن بدن آهن بیش از حد جذب می کند، حتی در یک رژیم غذایی معمولی. علاوه بر این، مصرف بیش از حد آهن زمانی رخ می دهد که فردی بیش از مقدار توصیه شده آهن مصرف کند.

سوالات رایج

چگونه استفاده می شود؟

آزمایش آهن سرم برای اندازه گیری میزان آهن در حال انتقال در بدن – آهنی که به ترانسفرین در خون متصل است، استفاده می شود. همراه با آزمایشات دیگر، برای کمک به تشخیص و تشخیص کمبود آهن یا اضافه بار آهن استفاده می شود. همچنین ممکن است از آزمایش برای کمک به افتراق علل مختلف کم خونی استفاده شود.

مقدار آهن موجود در خون در طول روز و از روز به روز متفاوت خواهد بود. به همین دلیل، آهن سرم تقریباً همیشه با سایر آزمایش‌های آهن، از جمله فریتین، ترانسفرین، و ظرفیت کل محاسبه‌شده اتصال آهن (TIBC) و اشباع ترانسفرین اندازه‌گیری می‌شود.

چه زمانی انجام داده می شود؟

زمانی که نتایج شمارش کامل خون (CBC) نشان می‌دهد که هموگلوبین و هماتوکریت فرد پایین است و گلبول‌های قرمز خون کوچک‌تر و رنگ‌پریده‌تر از حد طبیعی (میکروسیت و هیپوکرومیک) است، ممکن است آزمایش‌های آهن سرم به عنوان آزمایش‌های بعدی تجویز شود. کم خونی حتی اگر علائم بالینی دیگر ممکن است هنوز ایجاد نشده باشد.

 

 

آزمایش ممکن است زمانی تجویز شود که فرد علائم و نشانه‌های کم خونی مانند:

 

• خستگی/خستگی مزمن
• سرگیجه
• ضعف
• سردرد
• رنگ پریدگی

در صورت مشکوک بودن به اضافه بار آهن ممکن است آزمایش انجام شود. علائم و نشانه ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به مرور زمان بدتر می شود. آنها با تجمع آهن در خون و بافت ها مرتبط هستند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد مفاصل
• خستگی، ضعف
• کمبود انرژی
• درد شکم
• از دست دادن میل جنسی
• آسیب اندام، مانند قلب و کبد

هنگامی که کودک مشکوک به خوردن قرص آهن است، آزمایش آهن سرم برای تشخیص و کمک به ارزیابی شدت مسمومیت تجویز می شود.

آزمایش‌های آهن نیز ممکن است به‌طور دوره‌ای زمانی که کمبود آهن یا اضافه بار درمان می‌شود برای ارزیابی اثربخشی درمان تجویز شود.

نتیجه این تست چه چیزی را نشان می دهد؟

سطح آهن سرم اغلب همراه با سایر آزمایشات آهن ارزیابی می شود. خلاصه ای از تغییرات آزمایشات آهن که در بیماری های مختلف وضعیت آهن مشاهده می شود در جدول زیر نشان داده شده است.

 

 

فریتین	% ترانسفرین اشباع	UIBC	TIBC/Transferrin	آهن	بیماری
کم	کم	زیاد	زیاد	کم	کمبود آهن
زیاد	زیاد	کم	کم	زیاد	هموکروماتوز / هموسیدروز
زیاد یا نرمال	کم یا نرمال	کم یا نرمال	کم یا نرمال	کم	بیماری مزمن
زیاد	زیاد	کم یا نرمال	کم یا نرمال	زیاد	کم خونی همولیتیک
زیاد	زیاد	کم یا نرمال	کم یا نرمال	نرمال یا زیاد	کم خونی سیدروبلاستیک
نرمال	زیاد	کم	نرمال	زیاد	مسمومیت با آهن

 

کمبود آهن

مرحله اولیه کمبود آهن کاهش آهسته ذخایر آهن است. این بدان معناست که هنوز آهن کافی برای ساخت گلبول های قرمز وجود دارد، اما ذخایر آن بدون جایگزینی کافی مصرف می شود. سطح آهن سرم ممکن است در این مرحله طبیعی باشد، اما سطح فریتین پایین خواهد بود.

با ادامه کمبود آهن، تمام آهن ذخیره شده مورد استفاده قرار می گیرد و بدن سعی می کند با تولید ترانسفرین بیشتر جبران کند تا انتقال آهن افزایش یابد. سطح آهن سرم به کاهش ادامه می دهد و ترانسفرین و TIBC و UIBC افزایش می یابد. با پیشرفت این مرحله، گلبول های قرمز کمتر و کوچک تری تولید می شود که در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن می شود.

اضافه بار آهن

اگر سطح آهن بالا باشد، TIBC، UIBC و فریتین طبیعی باشد و فرد دارای سابقه بالینی منطبق با مصرف بیش از حد آهن باشد، احتمالاً فرد مسمومیت با آهن دارد. مسمومیت با آهن زمانی رخ می دهد که دوز زیادی از آهن به طور یکجا یا در مدت کوتاهی مصرف شود. مسمومیت با آهن در کودکان تقریباً همیشه حاد است و در کودکانی رخ می دهد که مکمل های آهن والدین خود را مصرف می کنند. در برخی موارد، مسمومیت حاد با آهن می تواند کشنده باشد.

فردی که دارای جهش در ژن HFE است به هموکروماتوز ارثی تشخیص داده می شود. با این حال، در حالی که بسیاری از افرادی که هموکروماتوز دارند در تمام طول عمر خود هیچ علامتی ندارند، برخی دیگر علائمی مانند درد مفاصل، درد شکم و ضعف را در دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی خود نشان می دهند. مردان بیشتر از زنان مبتلا می شوند زیرا زنان در طول سال های باروری خود از طریق قاعدگی خون از دست می دهند.

اضافه بار آهن ممکن است در افرادی که هموسیدروز دارند و در افرادی که تزریق مکرر انجام داده اند نیز رخ دهد. این ممکن است با کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی ماژور یا سایر اشکال کم خونی وابسته به انتقال خون رخ دهد. آهن حاصل از هر واحد انتقال خون در بدن باقی می ماند و در نهایت باعث تجمع زیادی در بافت ها می شود. برخی از افراد مبتلا به الکلیسم و ​​بیماری مزمن کبدی نیز دچار اضافه بار آهن می شوند.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

مصرف اخیر غذاهای غنی از آهن یا مکمل‌های آهن می‌تواند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد، همانطور که تزریق خون اخیر می‌تواند تأثیر بگذارد.

سطح طبیعی آهن با تعادل بین مقدار آهن وارد شده به بدن و مقدار آهن از دست رفته حفظ می شود. به طور معمول، روزانه مقدار کمی آهن از دست می رود، بنابراین اگر آهن خیلی کم مصرف شود، در نهایت کمبود آن ایجاد می شود. مگر اینکه فردی رژیم غذایی نامناسبی داشته باشد، معمولا آهن کافی برای جلوگیری از کمبود آهن و/یا کم خونی فقر آهن در افراد سالم وجود دارد.

در شرایط خاص، نیاز به آهن افزایش می یابد. افراد مبتلا به خونریزی مزمن از دستگاه گوارش (معمولاً ناشی از زخم یا تومور مانند سرطان کولورکتال) یا زنان با دوره های قاعدگی سنگین، آهن بیشتری از حد طبیعی از دست می دهند و ممکن است دچار کمبود آهن شوند. زنانی که باردار هستند یا در دوران شیردهی، آهن را برای نوزاد خود از دست می دهند و در صورت عدم دریافت آهن اضافی، ممکن است دچار کمبود آهن شوند. کمبود آهن در بیماری های سوء جذب مانند بیماری سلیاک نیز دیده می شود.

آهن سرم پایین نیز می تواند در حالت هایی اتفاق بیفتد که بدن نمی تواند به درستی از آهن ذخیره سازی استفاده کند. در بسیاری از بیماری های التهابی مزمن، به ویژه در سرطان ها، بیماری های خودایمنی، و با التهاب های مزمن یا عفونت های مزمن (از جمله ایدز)، بدن نمی تواند به درستی از آهن برای ساخت گلبول های قرمز بیشتر استفاده کند. در این شرایط، تولید ترانسفرین کاهش می‌یابد و آهن سرم کم می‌شود، زیرا آهن کمی از روده جذب می‌شود و آهن ذخیره‌ای نمی‌تواند بسیج شود و فریتین افزایش می‌یابد.

آیا همه افراد مبتلا به کمبود آهن کم خونی دارند؟

کمبود آهن به کاهش مقدار آهن ذخیره شده در بدن اشاره دارد، در حالی که کم خونی فقر آهن به کاهش تعداد گلبول های قرمز خون (RBC)، هموگلوبین و هماتوکریت ناشی از کمبود آهن ذخیره شده به اندازه کافی اشاره دارد. علل کم خونی). معمولاً چند هفته بعد از اتمام ذخایر آهن طول می کشد تا سطح هموگلوبین کاهش یابد و تولید گلبول های قرمز تحت تأثیر قرار گیرد و کم خونی ایجاد شود. معمولاً علائم کمی در مراحل اولیه کمبود آهن دیده می شود، اما با بدتر شدن وضعیت و کاهش سطح هموگلوبین و گلبول های قرمز خون، ضعف مداوم، رنگ پریدگی و خستگی در نهایت ایجاد می شود.

از آنجایی که آهن شما کم می شود، ممکن است دچار تنگی نفس و سرگیجه شوید. اگر کم خونی شدید باشد، ممکن است درد قفسه سینه، سردرد و پا درد ایجاد شود. کودکان ممکن است دچار ناتوانی های یادگیری (شناختی) شوند. علاوه بر علائم عمومی کم خونی، علائم خاصی وجود دارد که مشخصه کمبود آهن است. اینها عبارتند از دیسفاژی، پیکا (میل به مواد خاص مانند یخ، نشاسته ذرت، شیرین بیان، گچ، خاک یا خاک رس)، احساس سوزش در زبان یا زبان صاف، زخم در گوشه های دهان و قاشق. ناخن های دست و پا شکل

 

برای افزایش آهن در رژیم غذایی چه غذاهایی می توانم بخورم؟

آهنی که بدن راحت‌تر جذب می‌کند در گوشت و تخم‌مرغ یافت می‌شود. سایر منابع غنی از آهن عبارتند از: سبزیجات برگ سبز (مانند اسفناج، کلم سبز، کلم پیچ)، جوانه گندم، نان و غلات کامل، کشمش و ملاس.

 

چه کسانی به مکمل های آهن نیاز دارند؟

افرادی که به طور معمول به مکمل های آهن نیاز دارند، زنان باردار و کسانی هستند که کمبود آهن دارند. افراد نباید قبل از صحبت با پزشک خود از مکمل های آهن استفاده کنند زیرا آهن اضافی می تواند باعث اضافه بار آهن مزمن شود. مصرف بیش از حد قرص آهن به خصوص برای کودکان می تواند سمی باشد.

 

آیا کم خونی ناشی از کمبود آهن سریع اتفاق می افتد یا زمان زیادی می برد؟

کم خونی فقر آهن به تدریج ظاهر می شود. وقتی میزان از دست دادن آهن شما از مقدار آهنی که از غذاهایی که می خورید یا مکمل ها جذب می کنید بیشتر شود، ذخایر آهن به آرامی تمام می شود. در این مرحله فریتین پایین خواهد بود اما آهن سرم و TIBC معمولا طبیعی است و کم خونی وجود ندارد. با بدتر شدن کمبود آهن، سطح آهن سرم کاهش می‌یابد، TIBC و ترانسفرین افزایش می‌یابد و کم‌خونی شروع می‌شود. با کمبود طولانی مدت یا شدید آهن، گلبول های قرمز به دلیل کاهش سطح هموگلوبین، کوچک و رنگ پریده می شوند. تعداد رتیکولوسیت ها نیز کاهش می یابد.

 

آیا اهدای خون بر سطح آهن من تأثیر می گذارد؟

آره. هر بار که یک پیمانه خون اهدا می کنید، بدن شما مقداری آهن از دست می دهد. سطح فریتین که بازتاب کل مقدار آهن ذخیره شده در بدن است، با هر بار اهدا کاهش می یابد و سپس به مرور زمان به حالت عادی باز می گردد. سایر آزمایش‌ها، مانند آهن سرم و TIBC، تحت تأثیر اهدای خون نیستند.

 

دکترم به من دستور داد که مکمل آهن را مصرف کنم و سپس آزمایش آهن انجام دهم. چرا چنین می شود؟

پزشک ممکن است مشکوک باشد که آهن مورد نیاز خود را از مکمل ها و رژیم غذایی خود جذب نمی کنید، بنابراین ممکن است از شما بخواهد که اندکی پس از مصرف مکمل آهن، سطح آهن خود را بررسی کنید. اگر آهن مصرف می کنید و سپس نتیجه آزمایش به طور غیرطبیعی پایین بود، ممکن است یک بیماری زمینه ای داشته باشید که بر جذب آهن تأثیر می گذارد. ممکن است برای شرایطی که باعث سوءجذب برای بازگشت سطح آهن به حالت عادی می شود، نیاز به درمان داشته باشید.