کلسیم فراوان ترین و یکی از مهم ترین مواد معدنی در بدن است. برای سیگنال دهی سلولی و عملکرد مناسب عضلات، اعصاب و قلب ضروری است. کلسیم برای لخته شدن خون مورد نیاز است و برای تشکیل، تراکم و حفظ استخوان ها و دندان ها ضروری است. این آزمایش میزان کلسیم خون یا ادرار را اندازه گیری می کند که نشان دهنده میزان کلسیم کل و یونیزه شده در بدن است.
تست میزان کلسیم خون
حدود ۹۹ درصد کلسیم به صورت کمپلکس در استخوان ها یافت می شود، در حالی که ۱ درصد باقی مانده در خون گردش می کند. سطح کلسیم به شدت کنترل می شود. اگر مقدار کمی جذب یا بلعیده شود، یا اگر از بین رفتن بیش از حد از طریق کلیه یا روده وجود داشته باشد، کلسیم از استخوان برای حفظ غلظت خون گرفته می شود. تقریباً نیمی از کلسیم خون «رایگان» است و از نظر متابولیکی فعال است. نیمه باقیمانده به پروتئین‌ها، در درجه اول آلبومین و گلوبولین‌ها، با مقدار کمتری کمپلکس شده به آنیون‌ها، مانند فسفات، متصل است و این اشکال متصل و کمپلکس از نظر متابولیکی غیرفعال هستند.
دو آزمایش در آزمایشگاه برای اندازه گیری کلسیم خون وجود دارد. آزمایش کلسیم Calcium کل هر دو نوع آزاد و محدود را اندازه گیری می کند. آزمایش کلسیم یونیزه فقط فرم آزاد و فعال متابولیکی را اندازه گیری می کند.
مقداری کلسیم هر روز از بدن دفع می شود، از خون توسط کلیه ها فیلتر شده و به ادرار و عرق دفع می شود. اندازه گیری مقدار کلسیم در ادرار برای تعیین میزان کلسیمی که کلیه ها در حال دفع هستند استفاده می شود.
سوالات متداول
آزمایش میزان کلسیم خون چگونه استفاده می شود؟
آزمایش کلسیم خون برای غربالگری، تشخیص و نظارت بر طیف وسیعی از شرایط مربوط به استخوان ها، قلب، اعصاب، کلیه ها و دندان ها تجویز می شود. این آزمایش همچنین ممکن است در صورت داشتن علائم اختلال پاراتیروئید، سوء جذب یا پرکاری تیروئید تجویز شود.
سطح کل کلسیم اغلب به عنوان بخشی از غربالگری معمول سلامت اندازه گیری می شود. این در پانل متابولیک جامع (CMP) و پانل متابولیک پایه (BMP) گنجانده شده است، گروه‌هایی از آزمایش‌هایی که با هم برای تشخیص یا نظارت بر شرایط مختلف انجام می‌شوند.
هنگامی که یک نتیجه کلسیم غیرطبیعی به دست می آید، به عنوان شاخصی از یک مشکل اساسی در نظر گرفته می شود. برای کمک به تشخیص مشکل زمینه‌ای، آزمایش‌های اضافی اغلب برای اندازه‌گیری کلسیم یونیزه، کلسیم ادرار، فسفر، منیزیم، ویتامین D، هورمون پاراتیروئید (PTH) و پپتید مرتبط با PTH (PTHrP) انجام می‌شود. PTH و ویتامین D مسئول حفظ غلظت کلسیم در خون در محدوده باریکی از مقادیر هستند.
اگر کلسیم خون غیر طبیعی باشد، اندازه گیری کلسیم و PTH با هم می تواند به تعیین اینکه آیا غدد پاراتیروئید به طور طبیعی کار می کنند یا خیر، کمک می کند. اندازه‌گیری کلسیم ادرار می‌تواند به تعیین اینکه آیا کلیه‌ها مقدار مناسبی کلسیم را دفع می‌کنند یا خیر، و آزمایش ویتامین D، فسفر، و/یا منیزیم می‌تواند به تعیین اینکه آیا کمبود یا بیش از حد دیگر وجود دارد کمک می‌کند. اغلب، تعادل بین این مواد مختلف (و تغییرات در آنها) به اندازه غلظت مهم است.
در صورتی که فرد دارای علائمی باشد که نشان می دهد از کلسیم می توان به عنوان یک آزمایش تشخیصی استفاده کرد:
- سنگ کلیه
- بیماری استخوان
- اختلالات عصبی
کلسیم کل آزمایش خونی است که اغلب برای ارزیابی وضعیت کلسیم تجویز می شود. در بیشتر موارد، بازتاب خوبی از مقدار کلسیم آزاد موجود در خون است، زیرا تعادل بین آزاد و محدود معمولاً پایدار و قابل پیش بینی است. با این حال، در برخی افراد، تعادل بین کلسیم آزاد و محدود به هم می خورد و کلسیم کل انعکاس خوبی از وضعیت کلسیم نیست. در این شرایط، اندازه گیری کلسیم یونیزه ممکن است ضروری باشد. برخی از شرایطی که کلسیم یونیزه شده باید به عنوان آزمایش انتخابی باشد عبارتند از: بیماران بدحال، کسانی که تزریق خون یا مایعات داخل وریدی دریافت می‌کنند، بیمارانی که تحت عمل جراحی بزرگ قرار می‌گیرند، و افراد دارای ناهنجاری‌های پروتئین خون مانند آلبومین کم.
نوسانات زیاد در کلسیم یونیزه می تواند باعث کند شدن قلب یا ضربان بیش از حد سریع شود، می تواند باعث اسپاسم عضلات (تتانی) شود و می تواند باعث گیجی یا حتی کما شود. در افرادی که به شدت بیمار هستند، نظارت بر سطح کلسیم یونیزه شده برای درمان و پیشگیری از عوارض جدی می تواند بسیار مهم باشد.
آزمایش میزان کلسیم خون چه زمانی انجام داده می شود؟
آزمایش کلسیم خون اغلب زمانی که یک فرد تحت معاینه پزشکی عمومی قرار می گیرد، تجویز می شود. این معمولاً در پانل متابولیک جامع (CMP) و پانل متابولیک پایه (BMP) گنجانده شده است، دو مجموعه آزمایشی که ممکن است در طی ارزیابی اولیه یا به عنوان بخشی از غربالگری سلامت معمول مورد استفاده قرار گیرند.
بسیاری از افراد تا زمانی که سطح کلسیم آنها خیلی خارج از محدوده نباشد، علائمی از کلسیم بالا یا پایین ندارند. یک پزشک ممکن است آزمایش کلسیم را در موارد زیر تجویز کند:
بیماری کلیوی، زیرا کلسیم پایین به ویژه در افراد مبتلا به نارسایی کلیه شایع است علائم کلسیم بالا مانند خستگی، ضعف، بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ، یبوست، درد شکم، تکرر ادرار و افزایش تشنگی علائم کلسیم بسیار پایین مانند گرفتگی شکم، گرفتگی عضلات یا سوزن سوزن شدن انگشتان سایر بیماری هایی که با کلسیم غیرطبیعی خون مرتبط بوده اند مانند بیماری تیروئید، اختلال پاراتیروئید، سوء جذب، سرطان یا سوء تغذیه. آزمایش کلسیم یونیزه ممکن است زمانی تجویز شود که فردی در اطراف دهان و دست‌ها و پاها بی‌حسی و اسپاسم عضلانی در همان نواحی داشته باشد. اینها می توانند علائم سطوح پایین کلسیم یونیزه باشند. با این حال، زمانی که سطح کلسیم به آرامی کاهش می یابد، بسیاری از افراد اصلاً علائمی ندارند. نظارت بر کلسیم ممکن است زمانی ضروری باشد که فردی به انواع خاصی از سرطان (به ویژه سینه، ریه، سر و گردن، کلیه، یا مولتیپل میلوما)، بیماری کلیوی یا پیوند کلیه مبتلا باشد. همچنین ممکن است زمانی که فردی برای سطوح غیرطبیعی کلسیم تحت درمان قرار می‌گیرد، برای ارزیابی اثربخشی درمان‌هایی مانند مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D، نظارت لازم باشد.
آزمایش کلسیم ادرار ممکن است زمانی درخواست شود که فردی علائم سنگ کلیه را داشته باشد، مانند درد شدید در پهلو یا پشت اطراف کلیه ها، دردی که ممکن است به سمت پایین در شکم پیشرفت کند و/یا خون در ادرار.
نتیجه تست میزان کلسیم خون چه چیزی را نشان می دهد؟
سطح کلسیم خون میزان کلسیم استخوان را نشان نمی دهد، بلکه نشان دهنده میزان کلسیم در گردش خون است.
جذب، استفاده و دفع کلسیم توسط یک حلقه بازخورد شامل PTH و ویتامین D تنظیم و تثبیت می‌شود. شرایط و بیماری‌هایی که تنظیم کلسیم را مختل می‌کنند می‌توانند باعث افزایش نامناسب حاد یا مزمن یا کاهش کلسیم شوند و منجر به علائم هیپرکلسمی یا هیپوکلسمی شوند.
در بیشتر موارد، کلسیم کل اندازه گیری می شود، زیرا آزمایش آسان تر از آزمایش کلسیم یونیزه انجام می شود و نیازی به دست زدن به نمونه خون خاصی ندارد. کلسیم کل معمولاً انعکاس خوبی از کلسیم آزاد است زیرا شکل های آزاد و محدود هر کدام تقریباً نیمی از کل هستند. با این حال، از آنجایی که حدود نیمی از کلسیم خون به پروتئین متصل است، نتایج آزمایش کلسیم کل می تواند تحت تأثیر سطوح بالا یا پایین پروتئین قرار گیرد. در چنین مواردی، اندازه گیری مستقیم کلسیم آزاد با استفاده از کلسیم یونیزه شده مفیدتر است
کلسیم معمولی
یک نتیجه طبیعی کلسیم یا کلسیم یونیزه شده همراه با سایر نتایج آزمایشگاهی نرمال به طور کلی به این معنی است که متابولیسم کلسیم فرد طبیعی است و سطح خون به طور مناسب تنظیم می شود.
کلسیم بالا (هیپرکلسمی)
دو مورد از شایع ترین علل کلسیم خون بالا عبارتند از:
هیپرپاراتیروئیدیسم، افزایش عملکرد غده پاراتیروئید: این وضعیت معمولاً توسط یک تومور خوش خیم غده پاراتیروئید ایجاد می شود. این شکل از هیپرکلسمی معمولاً خفیف است و می تواند سال ها قبل از اینکه متوجه شود وجود داشته باشد.
سرطان: سرطان زمانی که به استخوان‌ها گسترش می‌یابد و باعث آزاد شدن کلسیم از استخوان به خون می‌شود یا زمانی که سرطان هورمونی مشابه PTH تولید می‌کند و در نتیجه سطح کلسیم را افزایش می‌دهد، می‌تواند باعث ایجاد هیپرکلسمی شود.
برخی دیگر از علل کلسیم خون بالا عبارتند از:
- پرکاری تیروئید
- سارکوئیدوز
- بیماری سل
- بی حرکتی طولانی مدت
- مصرف بیش از حد ویتامین D
- دیورتیک های تیازیدی
- پیوند کلیه
- HIV/AIDS
- کلسیم پایین (هیپوکلسمی)
شایع ترین علت کاهش کلسیم کل عبارتند از:
سطوح پایین پروتئین خون، به ویژه سطح پایین آلبومین، که می تواند ناشی از بیماری کبد یا سوء تغذیه باشد، که هر دو ممکن است ناشی از اعتیاد به الکل یا سایر بیماری ها باشد. آلبومین پایین نیز در افرادی که به شدت بیمار هستند بسیار شایع است. با آلبومین کم، فقط کلسیم محدود شده کم است. کلسیم یونیزه شده طبیعی باقی می ماند و متابولیسم کلسیم به طور مناسب تنظیم می شود.
- برخی دیگر از دلایل کاهش کلسیم عبارتند از:
- کم کاری غده پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
- مقاومت ارثی در برابر اثرات هورمون پاراتیروئید
- کمبود شدید کلسیم در رژیم غذایی
- کاهش سطح ویتامین D
- کمبود منیزیم
- افزایش سطح فسفر
- التهاب حاد پانکراس (پانکراتیت)
- نارسایی کلیه
محدوده مرجع کل کلسیم
محدوده مرجع ۱ ارائه شده در اینجا نشان دهنده یک دستورالعمل نظری است که نباید برای تفسیر نتایج آزمون شما استفاده شود. احتمالاً بین این اعداد و محدوده مرجع گزارش شده توسط آزمایشگاهی که آزمایش شما را انجام داده است، تغییراتی وجود دارد. لطفا با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید.
| واحدهای SI3 | واحدهای متعارف | سن |
| به دلیل تنوع زیاد در دسترس نیست. برای محدوده مرجع به گزارش آزمایشگاه کودک مراجعه کنید. | ۰-۱۸ سال | |
| ۲٫۱۵-۲٫۵۵ mmol/L | ۸٫۶-۱۰٫۲ mg/dL | بزرگسال |
سطح کلسیم ادرار ممکن است تحت تأثیر شرایط و بیماری های مشابهی قرار گیرد که بر سطح خون تأثیر می گذارد (ذکر شده در بالا). سطح بالای کلسیم در ادرار (هیپرکلسیوری) ممکن است منجر به تشکیل کریستال یا سنگ (سنگ) در کلیه ها شود. حدود ۷۵ درصد از سنگ های کلیه حاوی کلسیم هستند.
آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟
نوزادان، به ویژه نوزادان نارس و نوزادان کم وزن، اغلب در چند روز اول زندگی از نظر هیپوکلسمی نوزادی با استفاده از آزمایش کلسیم یونیزه تحت نظر هستند. این می تواند به دلیل یک غده پاراتیروئید نابالغ رخ دهد و همیشه علائمی ایجاد نمی کند. این وضعیت ممکن است خود به خود برطرف شود یا ممکن است نیاز به درمان با کلسیم مکمل، خوراکی یا داخل وریدی داشته باشد.
اندازه گیری کلسیم خون و ادرار نمی تواند میزان کلسیم موجود در استخوان ها را مشخص کند. برای این منظور از آزمایشی شبیه به اشعه ایکس، به نام اسکن تراکم استخوان یا «دکسا» استفاده می شود.
مصرف داروهای دیورتیک تیازیدی شایع ترین دلیل ناشی از دارو برای سطح بالای کلسیم است. مصرف لیتیوم یا تاموکسیفن نیز ممکن است سطح کلسیم فرد را افزایش دهد.
اگر پزشک من فقط آزمایش کلسیم کلسیم را تجویز کند و کلسیم آزاد یا یونیزه را نداشته باشد، باید نگران باشم؟
خیر. اندازه گیری کلسیم کل معمولاً برای اهداف غربالگری کافی است. آزمایش کلسیم کل آسانتر از آزمایش کلسیم یونیزه انجام می شود زیرا نیازی به رسیدگی خاصی به نمونه خون ندارد.
آزمایش کلسیم یونیزه نیاز به جابجایی تخصصی و تحویل سریع نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل سریع دارد. دستیابی به جابجایی و تحویل لازم در خارج از محیط بیمارستان دشوار است.
در بیشتر موارد، کلسیم کل جایگزین خوبی برای کلسیم آزاد است، زیرا شکل های آزاد و متصل معمولاً هر کدام حدود نیمی از کل هستند.
اندازه گیری مستقیم کلسیم یونیزه به ویژه در حین جراحی و همچنین در بیماران شدیداً بیمار مهم است، زمانی که تغییرات در کلسیم کل به طور قابل اعتمادی نشان نمی دهد که سطح کلسیم یونیزه شده چقدر غیر طبیعی است.
چه غذاهایی سرشار از کلسیم هستند؟
محصولات لبنی منبع اصلی کلسیم هستند، اما مقادیر کمتری در تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز، بروکلی، حبوبات، آجیل و غلات کامل یافت می شود. بسیاری از آب میوه ها در حال حاضر با کلسیم غنی شده اند.
اگر غذاهای غنی شده با کلسیم مصرف کنم، آیا نتایج آزمایشگاهی من را تغییر می دهد؟
به طور کلی، مصرف غذاهای غنی شده به طور مستقیم بر نتایج آزمایش کلسیم شما تأثیر نمی گذارد. با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در مورد نیازهای کلسیم خود صحبت کنید تا در تعیین اینکه آیا باید مکمل های کلسیم و/یا ویتامین مصرف کنید یا خیر.
آیا می توانم این آزمایش را در خانه انجام دهم؟
خیر. در حالی که ابزارهای دستی در دسترس هستند، برای استفاده در بیمارستان یا مطب پزشکی در نظر گرفته شده اند و باید توسط پرسنل آموزش دیده اداره شوند.
دکترم آزمایشی برای کلسیم اصلاح شده با آلبومین تجویز کرد. چیست؟
از آنجایی که حدود نیمی از کلسیم خون به آلبومین متصل است، سطح آلبومین به طور غیرطبیعی بالا یا پایین ممکن است بر تفسیر نتایج کلسیم تأثیر بگذارد و کلسیم «آزاد» یا «یونیزه شده» باید اندازه‌گیری شود. با این حال، گاهی اوقات آزمایشگاه ها منابعی برای اندازه گیری مستقیم کلسیم آزاد و فعال بیولوژیکی ندارند. در این موارد، برخی از آزمایشگاه‌ها کلسیم تصحیح شده با آلبومین یا کلسیم تنظیم‌شده را با فرمولی محاسبه می‌کنند که از نتایج آزمایش‌های کلسیم و آلبومین استفاده می‌کند. این گاهی اوقات برای مثال برای بیمارانی که بیماری کبدی یا نارسایی کلیه دارند استفاده می شود.
با این حال، برخی از مطالعات سودمندی این عمل را زیر سوال برده اند. در مورد اینکه آیا نتایج اصلاح شده کلسیم ارزیابی بهتری از میزان کلسیم آزاد موجود در خون را در مقایسه با آزمایش کلسیم کل استاندارد ارائه می‌کند یا خیر، تردید وجود دارد.
بدون دیدگاه