آزمایشات کبدی

جگر یا کبد به عنوان بزرگ ترین غده بدن انسان شناخته شده و در فعالیت‌های سوخت ‌و ساز بدن مانند گوارش نقش عمده ای را ایفا خواهد کرد. هم چنین کبد مواد شیمیایی و دارو های متابولیزه شده را سم زدایی کرده و صفرا و زردآب را به روده ها می فرستد.

بنابراین عملکرد کبد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و برای هضم غذا و خروج مواد سمی از بدن ضروری می باشد. به همین دلیل افراد به منظور اطمینان از سلامت کبد، بهتر است که به طور مرتب تحت معاینات پزشکی و آزمایشات کبدی قرار گیرند.

از این  رو در این مقاله به منظور ارتقا آگاهی افراد، به معرفی و بررسی آزمایشات مختلف کبدی خواهیم پرداخت.

آزمایشات آنزیم های کبدی

اولین قدم در تشخیص آسیب کبدی، یک آزمایش خون ساده برای تعیین سطح آنزیم های خاص کبدی در خون است. در شرایط عادی، این آنزیم ها در سلول های کبد وجود دارند. اما زمانی که کبد آسیب دیده باشد، این آنزیم ها وارد جریان خون می شوند.

آزمایش AST

در حقیقت آسپارتات آمینوترانسفراز که با نام اختصاری  (AST) هم شناخته شده، آنزیمی است که در سلول های بدن و بیشتر در قلب و کبد وجود دارد.

این آنزیم در خون افراد سالم پایین است. اما زمانی که سلول های کبد یا ماهیچه ها دچار آسیب گردند ، AST در خون آزاد می گردد. همین امر باعث می شود تا AST یک آزمایش مفید برای تشخیص یا نظارت بر آسیب های کبدی باشد.

آزمایش ALT

آلانین آمینوترانسفراز  که با نام اختصاری (ALT) هم شناخته شده، آنزیمی است که بیشتر در سلول های کبد و کلیه وجود دارد. به طور معمول ، سطح ALT در خون پایین است ، اما وقتی کبد آسیب می بیند، ALT در خون آزاد شده و سطح آن افزایش می یابد.

بنابراین دو آزمایش AST و آزمایش ALT برای تشخیص زود هنگام بیماری کبد انجام می شود. البته ALT برای کبد خاص تر از AST است.

آزمایش ALP

آزمایش ALP سطح آنزیم آلکالین فسفاتاز (Alkaline Phosphatase) موجود در جریان خون را می سنجد. اگر میزان ALP موجود در خون غیرعادی باشد، نشان می دهد که در یکی از بخش های کبد، کیسه صفرا، یا استخوان ها مشکلی ایجاد شده است.

البته لازم به ذکر است که سه آزمایش آنزیمی ALP، ALT و  AST از فردی به فردی دیگر تغییر خواهد کرد. بنابراین محدوده مقادیر عادی ALP به سن، گروه خونی (نوع خون)، جنسیت، و باردار بودن بستگی دارد.

در ضمن برای انجام آزمایشات آنزیم کبدی نیاز به ۸ ساعت ناشتایی می باشد. ولی در موارد اورژانسی نیاز به ناشتایی نمی باشد.

آزمایش bili

این نوع از آزمایش کبدی، به منظور اندازه گیری سطح بیلی روبین خون می باشد. اما بیلی روبین متابولیت نهایی در خون به دو شکل کنژوگه با اسید گلوکرونیک (مستقیم) و متصل به آلبومین (غیر مستقیم) وجود دارد. به مجموع این دو، بیلی روبین توتال گفته می شود. از این رو آزمایش Billi را می توان به دو دسته Bili inD و Bili D تقسیم بندی نمود.

این آزمایش برای بررسی عملکرد کبد بوده و مربوط به بالغین مبتلا به آنمی های همولیتیک و نوزادان مبتلا به یرقان می باشد.

البته مواردی نظیر کلستاز ناشی از دارو، سندرم روتور، سنگ های صفراوی، سندرم دابین  جانسون، متاستاز شدید کبد و انسداد مجرای خارج کبدی سبب افزایش میزان Bili D می شوند.

هم چنین بیماری هایی مانند هپاتیت، سیروز، عفونت، اریتروبلاستوز جنینی، آنمی سلول داسی، یرقان همولیتیک، آنمی پرنیشیوز، هایپربیلی روبینمی نوزادی، واکنش ناشی از تزریق خون، بهبود هماتوم شدید و تزریق خون به مقدار زیاد موجب افزایش سطوح Bili inD  می گردند.

در ضمن سندرم روتور، کلستاز ناشی از دارو، سنگ های صفراوی، سندرم دابین  جانسون، انسداد مجاری خارج کبدی و متاستاز شدید به کبد سبب افزایش سطوح بیلی روبین در ادرار شده و از طریق آزمایش ادرار مشخص می گردد.

برای انجام این آزمایش نیاز به ناشتا بودن فرد وجود ندارد.

آزمایش  TP

آزمایش total  protein  که با  نام احتصاری  TP  شناخته شده است به اندازه گیری میزان پروتئین موجود در خون می پردازد.

زیرا پروتئین های پلاسما در کبد، سلول های پلاسمایی و گره های لنفاوی، طحال و مغز استخوان ساخته می شوند. در طی بیماری های مختلف غلظت توتال پروتئین و مقدار آن ها از حد نرمال بیشتر می شود.

در واقع اندازه گيری غلظت پروتئين توتال، تست مفيدی است که برای تشخيص بسياری از نارسايی ها استفاده می شود.

كاهش غلظت پروتئين توتال در اثر سنتز ناقص پروتئين در كبد، جذب ناقص روده ای، از دست دادن پروتئين در اثر عملكرد نادرست كليه و سوء تغذيه ايجاد می گردد.

افزايش پروتئين توتال هم در اثر ناهنجاری های بدخيم مزمن، سيروز كبدی و دهيدراتاسيون ديده می شود.

البته باید به این نکته توجه داشت که برای انجام این آزمایش به ۸ ساعت ناشتایی نیاز دارد.

آزمایش A/G ratio

در واقع دو نوع پروتئین در خون وجود دارد. این پروتئین ها که با نام های Albumin  و globulin شناخته شده اند. شاخص A/G در آزمایش خون مقدار های این پروتئین ها را در مقایسه با هم بیان می کند.

افزایش تولید ایمونوگلوبولین ها علل عمده کاهش نسبت  A/G می باشد. افزایش ایمونوگلوبولین ها، در بیماری هایی نظیر اتوایمیون، بیماریمولتیپل میلوم مشاهده می گردد. کاهش آلبومین ها هم علت عمده افزایش نسبت A/G می باشد.

برای ارزیابی و نتیجه گیری صحیح باید از آزمایش های تکمیلی مانند سنجش میزان آنزیم های کبدی و الکتروفورز پروتئین های سرم انجام شود.

آزمایش Albumin

آزمایش سرم آلبومین (Albumin) مربوط به سری آزمایشات عملکرد کبد و کلیه می باشد. در واقع آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می شود. بنابراین بالا یا پایین بودن سطح  Albumin  نسبت به حالت نرمال، مربوط به مشکلات کبدی یا کلیوی می باشد.

برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست، اما فرد آزمایش دهنده باید قبل از آزمایش از مصرف غذاهای پر چرب خودداری نماید. هم چنین نتیجه آزمایش به سن و جنس بیمار بستگی خواهد داشت.

آزمایش GGT

در حقیقت این آزمایش مربوط به اندازه گیری آنزیم گاماگلوتامیل ترانسفراز می باشد. این آنزیم در بسیاری از بخش های بدن، نظیر کلیه، کبد، طحال و لوزالمعده وجود دارد.اما منبع اصلی آن کبد است.

البته لازم به ذکر است، این آزمایش برای تشخیص بیماری های کبدی از یکدیگر کافی نمی باشد. ولی انجام این آزمایش در کنار افزایش آلکالن فسفاتاز برای تشخیص بیماری های کبدی و استخوانی از یکدیگر مفید می باشد.

در ضمن برای انجام این آزمایش باید فرد به مدت ۸ ساعت ناشتا باشد. اما در مواقع اورژانسی، نیاز به ناشتا بودن بیمار نمی باشد.

آزمایش LDH

LDH یک آنزیم داخل سلولی می باشد که در سلول های بافت های بدن نظیر  کلیه ها، عضلات اسکلتی، قلب، کبد، RBC ها، مغز و ریه ها وجود دارد.

وقتی که سلول های حاوی LDH بیمار یا تخریب می شود، باعث می شود تا این آنزیم وارد خون شده و سطح آن افزایش می یابد. مقدار LDH اندازه گیری شده نشان دهنده ی LDH توتال می باشد.

در ضمن این آزمایش نیازی به ناشتایی و محدودیت رژیم غذایی ندارد.

آزمایش copper

هدف از انجام آزمایش copper، اندازه گیری مقدار مس در خون، ادرار یا بافت کبد است. مس یک ماده معدنی حیاتی برای بدن محسوب می شود و در ساختمان بعضی ازآنزیم ها وجود دارد.

در صورت غیر طبیعی بودن نتیجه ی آزمایشات سرولوپلاسمین و مس خون، به منظور ارزیابی وضعیت ذخیره ی مس بدن، میزان مس در بافت کبد اندازه گیری می شود.

این آزمایش نیازی به ناشتا بودن و یا محدودیت خاص در رژیم غذایی ندارد.

آزمایش  ceruloplasmin

در واقع سرولوپلاسمین یک واکنش دهنده فاز حاد و پروتئین متصل ‌شونده به مس بوده که در کبد ساخته می ‌شود. به گونه ای که بیماری ویلسون  یا دژنراسیون هپاتولنتیکولار  منجر به کاهش ساخت سرولوپلاسمین در بدن می گردد.

کاهش سرولوپلاسمین هم باعث رسوب بیش از حد مس در کبد، مغز، قرنیه، کلیه و اعضای دیگر بدن می گردد.

در ضمن برای انجام این آزمایش، بهتر است که بیمار ۴ ساعت ناشتا باشد.

سخن آخر

بهتر است که این آزمایشات در آزمایشگاه های معتبر انجام گیرد تا در این راستا پزشک معالج با استناد به نتایج صحیح آزمایشات، درمان های لازم را برای بیمار شروع کرده و با تشخیص به موقع از پیشرفت بیماری های کبدی جلوگیری نماید.