آزمایشات هورمونی از دیگر آزمایشات تشخیصی است که به بررسی میزان هورمون های موجود در بدن  و بررسی عملکرد غدد مربوط به آن ها می پردازد. در مجموع می توان گفت که اختلالات هورمونی توسط این آزمایشات مشخص می گردد.

البته لازم به ذکر است آزمایشگاه برای درک بهتر از آزمایشات هورمونی ، ابتدا به تعریف دقیقی از هورمون، بیماری های هورمونی و عملکرد آن ها در بدن میپردازد.
هورمون چیست؟
هورمون ها به مواد شیمیایی گفته می شود که توسط غدد درون ریز بدن ترشح گردیده و با تاثیر گذاری بر روی سلول های خاص، اعمال مختلف در بدن را تنظیم می‌ کنند.

البته لازم به ذکر است هورمون های ترشح شده، به دورن خون انتقال یافته و سپس به کلیه نقاط بدن می رسند اما باید به این نکته توجه داشت که در میان هورمون های مختلف، هورمون‌های استروئیدی، برای انتقال در خون نیاز به حامل هایی دارند تا آن‌ها را از سلول ترشح کننده تا سلول هدف (سلولی که هورمون بر آن اثر می‌ گذارد) حمل کند.

از آن جایی که در بدن انسان هورمون های زیادی وجود دارد، معمولا آن ها را به بر اساس ساختار، اندام تولید کننده هورمون یا محل ترشح تقسمیم بندی می کنند و آزمایشات لازم را هم بر همین اساس انجام خواهند داد.
بر اساس ساختار مولکولی در بدن انسان:
هورمون‌های استروییدی مانند هورمون های جنسی، آمینو اسیدی، هورمون هایی هستند که از اسیدهای چرب مشتق می‌شوند .
بر اساس اندام تولید کننده هورمون در بدن انسان:
هورمون های هیپوفیزی، هورمونهای تیروئیدی، هورمونهای غده فوق کلیوی، هورمون های جنسی و …
بر اساس محل ترشح:
غدد درون ریز مانند هیپوفیز، هیپوتالاموس و تیروئید فوق کلیه، کبد تخمدان‌ها در زنان

غدد برون ریز مانند غدد بزاقی، اشکی و پستان (درزنان) و پانکراس و کبد و بیضه‌ ها (در مردان)
بیماری های هورمونی چیست؟
همان طورکه گفته شد هورمون ها نقش بسیار مهمی در تنظیم فرآیندهای موجود در بدن انسان دارند. به گونه ای که هر نوع اختلال در ترشح هورمون ‌ها موجب وقوع بیماری‌ های متنوع  و متعددی در بدن خواهند شد.

بنابراین اگر علائمی نظیر کاهش میل جنسی، احساس ناخوشی، گرگرفتگی و تغییرات وزن را در خود مشاهده کردید، بهتر است به پزشک معالج خود مراجعه نمود و پزشک هم بنابر صلاح دید خود برای بیمار انجام آزمایشات هورمونی را تجویز نماید.

چرا که اندازه گیری هورمون ها به وسیله ی آزمایش هورمونی، می تواند به شما در درک علت کمک کند.

حال در ادامه به منظور آشنایی بیشتر به معرفی، برخی از آزمایشات مهم هورمونی خواهیم پرداخت.
 آزمایش استروژن:
استروژن ها گروهی از استروئیدها هستند که رشد و عملکرد اندام های تولید مثلی و تشکیل خصوصیات جنسی ثانویه در زنان را بر عهده دارند.

استروژن همراه با پروژسترون، مسئول تنظیم دوره قاعدگی،  رشد پستان ها و رحم می باشد و به حفظ یک بارداری سالم کمک می کند.

آزمایش استروژن، یکی از سه جز ( E1)، (E2) یا ( E3) را اندازه گیری می کند.
آزمایش پروژسترون:
پروژسترون یک هورمون استروئیدی است که در راستای کمک به آماده سازی بدن زنان، برای بارداری، ترشح می شود.

البته لازم به ذکر است به دلیل متغیر بودن سطح پروژسترون در طول چرخه ی قاعدگی، می توان از اندازه گیری های متعدد برای تشخیص دقیق تر آن استفاده نمود.
آزمایش تستوسترون:
تستوسترون که به عنوان هورمون جنسی اولیه مردانه شناخته شده است از دسته هورمون های تولید شده توسط بیضه ها در مردان و تخمدان در زنان می باشد.

این هورمون ویژگی های جنسی مرد مانند موی بدن و رشد ماهیچه را تحریک نموده و برای تولید اسپرم در مردان و تخمک گذاری در زنان نقش عمده ای را ایفا خواهد کرد.
آزمایش هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH):
هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون هایی هستند که توسط غده ی هیپوفیز در مغز تولید می شوند و با تولید مثل رابطه ای مستقیم خواهند داشت.
آزمایش پرولاکتین:
پرولاکتین از جمله هورمون هایی است که توسط غده ی هیپوفیز در مغز تولید گردیده و در تقویت تولید شیر مادر نقش مهمی را بر عهده خواهد داشت.

در  حالت عادی این هورمون در زنان در دوران بارداری و پس از زایمان افزایش می یابد اما سطح آن در مردان و زنان غیر باردار پایین است.

این آزمایش هورمونی نیاز به ناشتا بودن فرد خواهد داشت و افراد باید 3  الی 4 ساعت پس از بیدار شدن و تا قبل از ساعت 10 صبح، آزمایش پرولاکتین را انجام دهند.
آزمایش کورتیزول:
کورتیزول هورمونی است که توسط غدد فوق کلیوی ترشح گردیده و در متابولیسم پروتئین ها، لیپیدها و کربوهیدرات ها نقش دارد. این هورمون، سطح گلوکز خون را تحت تاثیر قرار داده و به حفظ فشار خون و تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک می کند.

مقدار این هورمون توسط هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز، به وسیله ی هورمون آزاد کننده ی کورتیکوتروپین (CRH) تنظیم می شود و به گروهی از علائم و نشانه هایی که به علت افزایش غیر طبیعی سطح کورتیزول مشاهده می شوند، سندروم کوشینگ گفته می شود.

البته لازم به ذکر است در صورت بالا بودن سطح کورتیزول موجود در خون، پزشک معالج  آزمایش های اضافی را برای تشخیص علت سطح بالای غیر طبیعی این هورمون انجام دهد.

این آزمایشات اضافی ممکن است شامل اندازه گیری کورتیزول ادرار ۲۴ ساعته، آزمایش سرکوب دگزامتازون شبانه یا جمع آوری نمونه بزاقی باشد.
آزمایش هورمون رشد:
هورمون رشد (GH)، از دیگر گونه های هورمون  می باشد که در راستای رشد و نمو طبیعی کودکان در بدن ترشح می شود. این هورمون باعث رشد مناسب استخوان از بدو تولد و بلوغ می شود.

علاوه بر موارد ذکر شده، هورمون رشد به تنظیم میزان تولید انرژی بدن از طریق متابولیسم، تولید لیپیدها، پروتئین ها و گلوکز و تنظیم تولید گلبول های قرمز خون و توده ی عضلانی در کودکان و بزرگسالان هم، کمک می کند.

این آزمایش باید در نمونه صبح انجام شود.
آزمایش هورمونی روز سوم پریودی
آزمایش هورمونی روز سوم پریودی در راستای بیماری های مربوط به اختلالات دستگاه تولید مثل زنان انجام می شود.

این آزمایش هورمونی همان طور که از نامش پیداست در روز سوم پریودی انجام می شود و شامل اندازه گیری استروژن، پروژسترون، LH، FSH و پرولاکتین است.

برای انجام این آزمایش نیاز به ناشتا بودن فرد می باشد.
سخن آخر
هر گونه از آزمایشات ذکر شده باید طبق نظر پزشک معالج و بر اساس هر گونه علائم موجود در بدن انسان انجام شود. در ضمن بهترین زمان برای انجام کلیه  آزمایشات هورمونی، ساعات اولیه صبح می باشد.