تفسیر آزمایش خون

همه چیز درباره تفسیر آزمایش خون

بسیاری از افراد تمایل دارند تا زمان گرفتن جواب آزمایش، قبل از رفتن به مطب پزشک، از وضعیت سلامت خود زودتر مطلع شوند. به همین دلیل ما در این‌جا اطلاعاتی در خصوص تفسیر آزمایش خون را در اختیار شما عزیزان قرار می‌دهیم تا آگاهی بیشتر از تست‌های آزمایشگاهی داشته باشد.

آزمایش خون که گاهی به عنوان پانل خون نیز شناخته می شود، عملکرد اندام‌ های خاص ( مانند کبد ، کلیه ، تیروئید و قلب ) ، عفونت ‌ها و اختلالات ژنتیکی خاص را بررسی خواهد کرد.

اختصارات آزمایش خون

نتایج آزمایش خون معمولاً از سیستم اندازه‌گیری متریک و اختصارات مختلف استفاده می کند، از جمله :

• سلول در میلی متر مکعب (Cmm)
• کسری از یک میلیونم لیتر (فمتولیتر fl)
• گرم در دسی لیتر (g/dL)
• واحد بین المللی در لیتر(IU/L)
• میلی اکی والان در لیتر(mEq/L)
• میلی گرم در دسی لیتر(mg/dL)
• میلی لیتر(mL)
• میلی مول در لیتر(mmol/L)
• نانوگرم در میلی لیتر(ng/mL)
• یک تریلیونم گرم (پیکوگرام pg)

اجزای نتایج آزمایش خون:

آزمایش خون شامل سه تست اصلی شمارش کامل سلول‌های خون، پانل متابولیک و پانل چربی است.

شمارش کامل سلول های خون (CBC)

شمارش کامل سلول های خون (CBC) ،  سه نوع گلبول خون که شامل گلبول های سفید (WBCs)، گلبول های قرمز (RBCs) و پلاکت هستند را مورد بررسی قرار می‌دهد.

با اندازه‌‌گیری حجم سلول‌‌های خون، پزشک معالج، سلامت کلی افراد را ارزیابی کرده و شرایط زمینه‌‌ای مانند لوسمی و کم‌خونی را بررسی خواهد کرد .

گلبول‌های سفید (WBC) که به نام لکوسیت‌ها نیز شناخته می‌شوند ، اصلی‌ترین بخش سیستم ایمنی بدن را شامل می‌شود. تعداد بالای گلبول‌‌های سفید خون،  نشان ‌دهنده وجود عفونت است و تعداد کم آن بیماری‌هایی نظیر HIV، لوسمی ، هپاتیت و آرتریت را نشان می‌دهد.

شمارش افتراقی گلبول‌های سفید خون

در این مورد، پنج جزء اصلی گلبول‌های سفید و نسبت آن‌ها با یکدیگر بررسی می‌شود. حال اگر این پنج جز با یکدیگر تعادل نداشته باشند، عفونت یا دیگر شرایط پزشکی نشان داده می‌شود. در نسبت‌های سالم هم اجزا به صورت زیر در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

• نوتروفیل‌ها: 40 تا 60 درصد کل
• لنفوسیت‌ها: 20 تا 40 درصد
• مونوسیت: 2 تا 8 درصد
• ائوزینوفیل: 1 تا 4 درصد
• بازوفیل: 0.5 تا 1 درصد

شمارش گلبول‌های قرمز

گلبول‌ های قرمز خون (RBC) وظیفه دارند تا اکسیژن را به بافت‌‌های کل بدن برسانند تا عملکردی سالم داشته باشند. با شمارش گلبول‌های قرمز، می‌توان حجم گلبول‌های قرمز را در یک فرد تخمین زد.

حال اگر عدد به دست آمده بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی باشد، باید فرد از نظر مشکلات پزشکی بررسی شود. البته برای تشخیص مشکل نیاز است تا آزمایش‌های بیشتری انجام شود.

مقادیر عادی:

مردها: 4.5 تا 6.0 میلیون در میلی متر خون

زن ها: 4.0 تا 5.5 میلیون در میلی متر خون

آزمایش هماتوکریت (Hct)

در این آزمایش مشخص می‌شود که چه نسبتی از خون، گلبول های قرمز را شامل می‌شود.

آزمایش هموگلوبین تام (Hgb)  

هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز وجود دارد و اکسیژن را از ریه ها به بافت های بدن می فرستد. آزمایش هموگلوبین همچنین در تشخیص کم خونی مفید است ، به طوری که بسیاری از پزشکان این آزمایش را به آزمایش هماتوکریت ترجیح می دهند .سطح پایین هموگلوبین نشان دهنده کم خونی است.

مقادیر عادی:

مردان: 12-17 گرم / 100 میلی لیتر

زن ها: 11-15 گرم / 100 میلی لیتر

حجم متوسط گلبول های قرمز (MCV)

حجم متوسط گلبول‌های قرمز به فضایی گفته می‌شود که هر گلبول قرمز پر می‌کند و از طریق این آزمایش اندازه گیری خواهد شد. اگر عدد به دست آمده ناشی از این آزمایش، خارج از محدوده طبیعی باشد، ممکن است بیمار دچار کم خونی یا سندرم خستگی مزمن، شده باشد.

میانگین هموگلوبین کورپوسکولار (MCH )

برای اندازه‌گیری مقدار میانگین هموگلوبین در هر گلبول قرمز خون این آزمایش انجام می‌شود. سطوح بالا نشانه احتمالی کم خونی و سطوح پایین نشانه احتمالی سوء تغذیه است.

ضریب پراکندگی حجم گلبول قرمز (RDW   یا  RCDW  )

این آزمایش ضریب پراکندگی حجم گلبول قرمز را بررسی کرده و سطوح خارج از محدوده طبیعی می‌تواند شرایطی مانند کم خونی، سوء تغذیه و بیماری کبدی را نشان دهد.

شمارش پلاکت

پلاکت‌ها به سلول های کوچکی گفته می‌شود که در لخته شدن خون نقش دارند. بنابراین با این آزمایش می‌توان، میزان پلاکت‌های موجود در خون را اندازه‌گیری کرد. بالا بودن پلاکت، نشان دهنده کم خونی ، سرطان یا عفونت است. در حالی که تعداد کم می‌ تواند از بهبود زخم ها جلوگیری کرده و منجر به خونریزی شدید شود.

میانگین حجم پلاکت  (MPV)

اگر میانگین حجم پلاکت‌های اندازه‌گیری شده در آزمایش خون کم‌تر از مقدار نرمال باشد، بی نظمی در خونریزی را نشان می‌دهد، در حالی که حجم بالای پلاکت می تواند خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد.

پنل متابولیک جامع ( CMP )

تست پنل متابولیک جامع که باعنوان پنل شیمی هم شناخته می‌شود، سطح گلوکز بدن، تعادل مایعات و الکترولیت‌ها و همچنین عملکرد کبد و کلیه را اندازه‌گیری می‌کند و شامل موارد زیر است.

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT) آنزیمی است که بیشتر توسط سلول های کبدی تولید شده و سطوح بالا می‌تواند نشانه‌ای از آسیب کبدی باشد.
• آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود و سطوح غیر طبیعی آن می‌تواند ناشی از مشکلات کبدی یا کلیوی باشد.
• تست پروتئین کلی (Total protein test )، نوعی آزمایش برای اندازه گیری نسبت آلبومین و گلوبولین است. سطوح پایین پروتئین می تواند نشان دهنده اختلالات کبدی و کلیوی و سوء تغذیه باشد و سطوح بالا التهاب، عفونت یا اختلال مغز استخوان را نشان می‌دهد.
• آلکالین فسفاتاز (Alkaline phosphatase test  ) در سلول‌های کبد و استخوان تولید می‌شود. اگر این آنزیم خارج از سطح نرمال باشد، آسیب کبدی و مشکلات استخوانی مانند راشیتیسم یا تومورهای استخوانی ایجاد می‌شود .
• آسپارتات آمینوترانسفراز (Aspartate aminotransferase test) از جمله آنزیمی‌هایی است که در گلبول‌های قرمز، بافت ماهیچه‌ای، قلب، پانکراس، کبد و کلیه‌ها وجود دارد. این آزمایش سطوح این آنزیم را در بدن اندازه‌ گیری کرده و اگر خارج از محدوده نرمال باشد، ممکن است فرد دچار بیماری سرطان ، آسیب کبد ، قلب یا کلیه شود .
• آزمایش بیلی روبین (Bilirubin test ) عملکرد کلیه و کبد را بررسی می‌کند و بیماری‌هایی مانند زردی نوزاد ، کم خونی و بیماری های کبدی را نشان می‌دهد.
• آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN)حجم نیتروژن خون را اندازه گیری کرده و سطح بالای آن آسیب کلیوی یا بیماری را نشان داده و سطوح پایین ممکن است ناشی از سوء تغذیه یا آسیب شدید کبدی باشد.
• آزمایش کلسیم سطح کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. سطح پایین کلسیم، فعالیت کم غدد پاراتیروئید، کمبود کلسیم در رژیم غذایی یا کمبود ویتامین D را نشان می‌دهد. سطوح بالای کلسیم هم ناشی از فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، مصرف بیش از حد مکمل ویتامین ، مشکلات کلیوی است. برای تفسیر مناسب سطوح کلسیم باید آزمایش‌های دیگری مانند پروتئین کل سرم و آلبومین را هم انجام داد .
• تست کلر سطح کلر بدن را اندازه گیری کرده و بالا بودن آن نشان‌دهنده کم آبی بدن و همچنین اختلالات کلیوی و اختلال عملکرد غدد فوق کلیوی باشد.
• تست کراتینین برا اندازه‌گیری کراتینین که از ضایعات بدن است، انجام می‌شود و نقش مهمی در ایجاد انرژی عضلانی دارد و در واقع افزایش سطح آن، اختلال در عملکرد کلیه را نشان می‌دهد.
• در آزمایش قند خون ناشتا (Fasting blood sugar test ) میزان قند خون بررسی می‌شود. این تست به راحتی تحت تأثیر مصرف غذا یا نوشیدنی قرار می‌گیرد. از این‌رو آزمایش قند خون باید به صورت شش ساعت ناشتا فرد آزمایش دهنده انجام می‌شود. نتایج خارج از محدوده نرمال نشان دهنده بیماری دیابت و دیگر بیماری‌هاست.
• تست فسفر آزمایشگاه میزان فسفر خون را اندازه‌گیری کرده و سطوح غیر نرمال آن می‌تواند مشکلات کلیه و غدد پاراتیروئید، سوء تغذیه یا سوء مصرف الکل را نشان دهد.
• آزمایش پتاسیم، میزان پتاسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. پتاسیم به ارتباط بین اعصاب و ماهیچه ها کمک کرده، عملکرد قلب را تنظیم می‌کند و عملکرد ماهیچه‌ها را حفظ می‌کند.
• تست سدیم، میزان سدیم خون را اندازه‌گیری می کند. سدیم یک ماده معدنی است که به تکانه‌های عصبی و انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند و سطح آب را متعادل می‌کند. خارج از محدوده نرمال سدیم، احتمالی کم آبی بدن، اختلالات غده فوق کلیوی، کورتیکواستروئیدها و اختلالات کلیوی یا کبدی را نشان می‌دهد.

پانل لیپیدی :

پانل لیپیدی شامل آزمایش‌های مختلفی است که انواع مختلف تری گلیسیرید (چربی) و کلسترول خون را نشان می‌دهد.

• تست کلسترول کل ( Total cholesterol test) شامل اندازه گیری سطح کلی کلسترول خوب و بد در خون است.
• آزمایش تری گلیسیرید، چربی موجود در خون را اندازه‌گیری می کند و افزایش آن خارج از محدوده نرمال، نشان‌دهنده خطر برای بیماران قلبی و دیگر بیماری‌هاست.
• تست کلسترول HDL  که به عنوان لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا کلسترول خوب) شناخته می‌شود، برای تشخیص بیماری‌های قلبی انجام می‌شود و سطوح پایین آن خطر مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.
• تست کلسترول LDL که با عنوان لیپوپروتئین با چگالی کم (یا کلسترول بد) شناخته می‌شود، با بیماری قلبی و گرفتگی عروق رابطه نزدیکی دارد.
• در این تست، نسبت کلسترول کل به HDL محاسبه می‌شود و جواب آن، خطر ابتلای فرد به بیماری قلبی را نشان می‌دهد. جواب این آزمایش با تقسیم کلسترول HDL به کلسترول ایجاد می‌شود و سطوح بالای آن مشکلات قلبی را نشان می‌دهد .

آزمایش‌های تشخیصی سرطان خون

آزمایش خون در حقیقت وضعیت بدن را نشان می‌دهد و برخی از فاکتورهای خون هم تشخیص و مدیریت سرطان را نشان می‌دهد. برای تشخیص سرطان، باید گزینه‌های زیر را بررسی کرد.

• مواد شیمیایی و پروتئین در خون می‌تواند نشان دهنده سرطان باشد.
• سطح سلول‌های خونی که، شاید به دلیل سرطان خیلی بالا یا خیلی پایین باشد.

اقدامات لازم برای انجام آزمایش خون

اقدامات لازم برای انجام آزمایش با توجه به نوع آزمایش و سایر آزمایشات خونی،  متفاوت است. گاهی اوقات برای انجام یک آزمایش باید 8 تا 12 ساعت ناشتا بود، به طوری که در این مدت زمان نباید چیزی به جز آب نوشید و یا باید قبل از انجام آزمایش، مصرف برخی داروها را قطع کنید.

سخن آخر

به این نکته توجه داشته باشید، هیچ کس بهتر از پزشک معالج‌تان، نمی‌تواند برای تفسیر آزمایش خون، به شما کمک کند. بنابراین با خواندن این مقاله،  متوجه می‌شوید، هر یک از فاکتورهای آزمایش به چه معناست و تصویری کلی از وضعیت سلامتی‌تان را به دست ‌آورید.  به این ترتیب حرف پزشک را بهتر فهمیده، سوالات آگاهانه تری خواهید پرسید و در نهایت بهترین تصمیم را خواهید گرفت.